ভিটামিন ( VITAMIN )
ভিটামিন(vitamins) বা খাদ্যপ্ৰাণ হ'ল একপ্ৰকাৰ প্ৰবল শক্তিসম্পন্ন জৈৱ-ৰাসায়নিক যৌগ। ১৯১২ চনত প'লেণ্ডৰ ৰসায়নবিদ কেছিমিৰ ফ্ৰেংক এ সৰ্ব্বপ্ৰথমে খাদ্যত থকা এই দ্ৰব্যবোৰক 'ভিটামিন' বুলি নামকৰণ কৰিছিল। ভিটামিনবোৰক ইংৰাজী বৰ্ণমালাৰ আখৰ কিছুমানৰ দ্বাৰা নামকৰণ কৰা হয়। যেনে - ভিটামিন A,C,D,E,K আৰু B কমপ্লেক্স={(B1 (থিয়ামিন), B2 (ৰাইবোফ্লেভিন), C3 (নিয়াচিন), B5 (পেণ্টোথেনিক এচিড), B6 (পাইৰিডক্সিন), B7 (বায়োটিন), B9 (ফলেট) আৰু B12 (কোবালামিন)= ইংৰাজীত:-B1 (thiamin), B2 (riboflavin), B3 (niacin), B5 (pantothenic acid), B6 (pyridoxine), B7 (biotin), B9 (folate) and B12(cobalamin}। ভিটামিন বা খাদ্যপ্ৰাণ হ'ল একপ্ৰকাৰৰ জটিল জৈৱ যৌগ যি পৰিমাণত অলপ হ'লেও প্ৰাণীদেহৰ বৃদ্ধিৰ বাবে অতি আৱশ্যকীয়। ইয়াৰ অভাৱত প্ৰাণীদেহে বিভিন্ন ধৰণৰ ৰোগৰ সন্মুখীন হয়।সংজ্ঞা :-ভিটামিন বা খাদ্যপ্ৰাণবোৰে জৈৱ অনুঘটকৰূপে ক্ৰিয়া কৰি প্ৰাণীদেহৰ স্বাভাৱিক বৃদ্ধি,বিভিন্ন ৰোগ প্ৰতিৰোধ আৰু শৰীৰ বিষয়ক (physiology) কাৰ্য সম্পন্ন কৰে। কিছুমান ভিটামিনে ক'এনজাইম বা সহ-উৎসেচক হিচাপে উৎসেচকৰ ক্ৰিয়াত সহায় কৰে। সেয়েহে, ভিটামিনৰ অভাৱ হ'লে উৎসেচকৰ ক্ৰিয়াত ব্যাঘাত জন্মে। ভিটামিনবোৰ প্ৰধানত: প্ৰাণীৰ বৃদ্ধি আৰু বিকাশৰ বাবে অপৰিহাৰ্য। ভিটামিনবোৰৰ শক্তি উৎপাদন ক্ষমতা নাই কিন্তু প্ৰাণীদেহৰ বিভিন্ন বিপাকীয় ক্ৰিয়াৰ বাবে এইবোৰ অতি আৱশ্যকীয়।ভিটামিনৰ বৈশিষ্ট্য:-১) জীৱদেহৰ স্বাভাৱিক পুষ্টি,বৃদ্ধি প্ৰভৃতি অত্যাৱশ্যকীয় জীৱন-প্ৰক্ৰিয়া সুস্থভাৱে সম্পাদনৰ বাবে ভিটামিন অপৰিহাৰ্য। Vitamins are essential for healthy execution of normal nutrition, growth and growth of the body.
২) বেছিভাগ ভিটামিনৰ প্ৰধান উৎস হ'ল উদ্ভিদ; অৱশ্যে কিছুমান ভিটামিন প্ৰাণী তথা মানুহৰ দেহত সংশ্লেষিত হয়। Plants are the main source of most vitamins; However, some vitamins are synthesized in the body of animals and humans.
৩) খাদ্যত ভিটামিন অতি অলপ পৰিমাণে থাকিলেও ই কোষৰ নানাবিধ বিপাকীয় ক্ৰিয়াত সাহায্য কৰে। Even if the food is very high in vitamins, it helps in various metabolic functions of the cells.
৪) ভিটামিনৰ শক্তি উৎপাদনৰ ক্ষমতা সাধাৰণতে নাথাকে যদিও পৰোক্ষভাৱে ই শক্তি উৎপাদনত সহায় কৰে। Vitamins do not usually have the power to produce energy but indirectly it helps in energy production.
৫) খাদ্য বেছি সিদ্ধ কৰিলে নাইবা শুকালে অধিকাংশ ভিটামিন বিনষ্ট হয়। Most vitamins are destroyed when the food is boiled or dried.
৬) বিভিন্ন ভিটামিনৰ অভাৱত বিপাকীয় ক্ৰিয়া বিঘ্নিত হয় আৰু ভিটামিনৰ অভাৱজনিত নানা ৰোগৰ সৃষ্টি হয়। Lack of various vitamins disrupts metabolic function and causes various vitamin deficiency diseases.
ভিটামিনৰ প্ৰকাৰ Vitamin Type :-দ্ৰৱণীয়তাৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰি ভিটামিনবোৰক দুটা প্ৰধান ভাগত বিভক্ত কৰা হয় The vitamins are divided into two major parts depending on the solubleness চৰ্বীত(ফেটত) দ্ৰৱণীয় ভিটামিন (ভিটামিন A,D,E আৰু K) আৰু
২) পানীত দ্ৰৱণীয় ভিটামিন(ভিটামিন B কমপ্লেক্স আৰু C )।
ফেটত দ্ৰৱণীয় ভিটামিন এইবোৰ ভিটামিন ফেটত দ্ৰৱণীয় আৰু যকৃতত জমা হৈ থাকে। দেহত শোষণৰ বাবে পিত্তলৱণ আৰু ফেটৰ প্ৰয়োজন। Vitamins are divided into two major parts - 1) Soluble vitamins (vitamins A, D, E and K) in fats and
2) Soluble vitamins (vitamin B complex and C) in water.
Soluble vitamins in fats These are soluble in vitamin fats and are stored in the liver. The body requires bile and fat for absorption.
ভিটামিন A Vitamin A :- মেক কলামে ১৯১২ চনত পোনপ্ৰথমে এইবিধ ভিটামিন চিনাক্তকৰণ কৰে। ইয়াক এণ্টি জেৰ'পথেলমিক (anti xerophthalmic) ভিটামিন বুলিও কোৱা হয়। The Mac colme first detected this vitamin in 1912. It is also known as anti-geropathalymic (anti xerophthalmic) vitamin.
ৰসায়ন Chemistry :-সেউজীয়া উদ্ভিদত থকা কেৰ'টিন (carotene) জাতীয় পদাৰ্থৰ পৰা ভিটামিন A সংশ্লেষিত হয়। ভিটামিন A-ৰ প্ৰধান উৎস (precursor) হ'ল -ß কেৰ'টিন। ই ১৮টা কাৰ্বন শিকলিৰ দ্বাৰা সংযোজিত দুটা ß আয়নন (ß-ionone) আঙঠি (ring) ৰ দ্বাৰা গঠিত। এটা ß কেৰ'টিন অণুৰ জাৰণ (oxidation) হ'লে দুটাকৈ ভিটামিন অণুৰ সৃষ্টি হয়। ইয়াৰ ৰাসায়নিক বিন্যাস হ'ল C20H30O. Vitamin A is synthesized from substances such as carotene (carotene) present in green plants. The main source of vitamin A (precursor) is ß carotene. It is made up of two ß ionons (ß-ionone) rings (ring) connected by 18 carbon chains. One ß is the secretion (oxidation) of carotene molecules causing two vitamin molecules. Its chemical configuration is C20H30Oউৎস Source:-সেউজীয়া পাতযুক্ত পাচলি, গাজৰ, চালগোম, বিলাহী,কণী,মাখন,মাছ আৰু গাখীৰ আদিত পোৱা যায়। Green leafy vegetables, carrots, salgom, tomatoes, eggs, butter, fish and milk are found in the area.
কাৰ্যসমূহ:-১) দেহৰ সামগ্ৰিক বৃদ্ধি। Overall growth of the body.
২) চকুৰ আৱৰণী কলাস্তৰৰ সাধাৰণ গঠন। ) General structure of the eye covering tissue layer.
৩) দৃষ্টিশক্তি অক্ষুণ্ণ ৰখা। Maintaining vision.
৪) স্নায়ুকোষ আৰু পেশীকোষৰ পুষ্টি সাধন কৰা। Nourishing the neurons and muscle cells.
৫) হাড় আৰু দাঁতৰ স্বাভাৱিক বিকাশত অংশগ্ৰহণ কৰা। Participating in the normal development of bones and teeth.
৬) জননাংগৰ গঠন আৰু কাৰ্য নিয়ন্ত্ৰণ কৰা। Controlling the structure and function of the genitals.
অভাৱজনিত ৰোগসমূহ Deficiency diseases:-১) দেহৰ স্বাভাৱিক বৃদ্ধি আৰু ওজন হ্ৰাস পোৱা। Normal body growth and weight loss.
২) কুকুৰীকণা (ৰাতি নেদেখা বা nyctalopia) জেৰ'পথেলমিয়া (শুষ্কাক্ষি ৰোগ),চকুৰ পৰ্দাৰ অস্বচ্ছতা (keratomalcia)ৰোগ হোৱা। Poultry (unseen or nyctalopia at night) geropalymia (dry disease), opacity of the eye screen (keratomalcia).
৩) চৰ্মৰ স্থূলতা আৰু শুষ্কতাৰ বাবে চৰ্মৰোগ ফ্ৰাইন'ডাৰমা(phrynoderma) হয়। Skin disease symnoderma (phrynoderma) is caused by obesity and dryness of the skin.
৪) অন্ত্ৰ,শ্বাসনলী,বৃক্ক,মূত্ৰনলী আৰু স্নায়ুতন্ত্ৰৰ ক্ষয়ৰোগ হয়। There is degeneration of the intestines, trachea, kidneys, urethra and nervous system.
৫) হাড়ৰ অসামঞ্জস্য আৰু জনন ক্ষমতাৰ ক্ৰটিয়ে দেখা দিয়ে। Bone anomalies and fertility deficiencies occur.
প্ৰয়োজনীয়তা Requirements:- প্ৰাপ্তবয়স্ক মানুহৰ ৫০০ আন্তৰ্জাতিক একক(international unit I.U.)। শিশু,গৰ্ভৱতী মহিলা তথা সন্তানক গাখীৰ খুওৱা মহিলাৰ ৬০০০-৮০০০ I.U.(1 I.U.=0.344 মাইক্ৰ'গ্ৰাম) ৰ প্ৰয়োজন হয়। 500 international units (international unit I.U) of adult people. 6000-8000 I.U.(1 I.U.=0.344 micrograms) is required for women who feed milk to children, pregnant women and children.ভিটামিন C Vitamin C :-ভিটামিন চি(C ) হৈছে পানীত দ্ৰবণীয় ভিটামিন। ইয়াক ASCORBIC ACID / ANTISCORBUTIC VITAMIN হিচাপেও জনা যায়। ভিটামিন C ক সৰ্বপ্ৰথম ১৯২৮ চনত SZENT-GYORGYI এ কমলা ৰসৰ পৰা পৃথক কৰিছিল। Vitamin C (C) is a soluble vitamin in water. It is also known as ASCORBIC ACID/ ANTISCORBUTIC VITAMIN. Vitamin C was first separated from orange juice by SZENT-GYORGYI in 1928.উৎস সমূহঃ Sources: - ভিটামিন চি ৰ উচ্চতম উৎস সমূহ হৈছে টেঙাজাতীয় ফল(citrus fruits) যেনে-নেমু,কমলা,ৰবাব আদি। ইয়াৰ উপৰিও বেৰী, তৰ্মুজ, বিলাহী, কবি আদিতো ভিটামিন চি পোৱা যায়। The highest sources of vitamin C are sour fruits (citrus fruits) such as lemon, orange, rubber etc. Vitamin C is also found in beri, termites, tomatoes, poets etc.
শৰীৰত ভিটামিন চি ৰ ক্ৰিয়া:- (FUNCTIONS OF VITAMIN C) Vitamin C function in the body:- (FUNCTIONS OF VITAMIN C) : ১। কলাজেন সংশ্লেষণত ভিটামিন চি ৰ গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা আছে। 1. Vitamin C has an important role to play in collagen synthesis.
২.তেজত CHOLESTEROL দ্ৰবীভূত হোৱাত সহায় কৰে। 2. Helps in dissolving CHOLESTEROL in the blood.
৩. শৰীৰৰ বিভিন্ন stress (চাপ, হেঁচাঁ) আদিক বাধা দিয়ে। 3. Prevents various body stress (pressure, pressure).
৪.শাকপাচলি,cereals আৰু ফলমুলৰ পৰা আয়ৰন শোষণ বৃদ্ধি কৰে। 4. Increases iron absorption from vegetables, cereals and fruits.
অভাৱজনিত ৰোগসমূহ Deficiency diseases :- ভিটামিন চি ৰ অভাৱ হলে স্কাৰ্ভি ৰোগে দেখা দিয়ে। এই ৰোগৰ pathological লক্ষণ সমূহ হৈছে ছালত জোলা ফুটা(skin eruptions),swollen bleeding gums, loosening of the teeth, haemorrhages, সহজতে হাড়ঁ ভাগাঁ,সহজতে বিজানুৰ দ্বাৰা আক্ৰান্ত হোৱা আদি। Scurvy disease occurs when vitamin C deficiency occurs. the symptoms pathological this disease are blisters on the skin (skin eruptions), swollen bleeding gums, loosening of the teeth, haemorrhages, easily fractures, easily diagnosed with vijanu, etc.
ভিটামিন D Vitamin D :-এই ভিটামিনক কেলচিফেৰল(calciferol) বুলিও কোৱা হয়। This vitamin is also known as calciferol (calciferol).
ৰসায়ন Chemistry :-এইবোৰ ষ্টিৰল(sterol) জাতীয় পদাৰ্থ। কেলচিফেৰল প্ৰধানত দুই ধৰণৰ- These are stirol (sterol) substances. Calciperol is mainly of two types-১)আৰ্গকেলচিফেৰল(vit.D2) আৰু
২) ৭-হাইড্ৰ'ক্সিকেলচিফেৰল(vit.D3)।
আৰ্গষ্টিৰলৰ পৰা তলত দিয়া ধৰণে ভিটামিন D2 সৃষ্টি হয়।
আৰ্গ'ষ্টিৰল →→লুমিষ্টিৰল2 →→টেকিষ্টিৰল2 →→ভিটামিন D2 . 1) Argcalcipherol (vit. D2) and
2) 7-Hydroxicalcipherol (vit. D3)।
Vitamin D2 is formed from argstirol as given below.
Argostoral →→Lumystorl2 →→Techistorl2 →→Vitamin D2
উৎস source :-গাখীৰ,মাখন,কণী,কড মাছৰ যকৃতৰ তেল আদিত পোৱা যায়। এই ভিটামিন সূৰ্যৰ ৰশ্মিৰ(অতি বেঙুনীয়া ৰশ্মি) প্ৰভাৱত দেহত্বকত সংযোজন হয়। Milk, butter, eggs, coad are found in fish liver oil etc. This vitamin is added to the body under the influence of sunlight.কাৰ্যসমূহ Functions :-১) অন্ত্ৰত কেলচিয়াম আৰু ফছফৰাছৰ শোষণ নিয়ন্ত্ৰণ কৰে। 1) Regulates absorption of calcium and phosphorus in the intestine.
২) দাঁত আৰু হাঁড়ৰ গঠন আৰু পুষ্টিত অংশগ্ৰহণ কৰে। 2) Participates in the formation and nutrition of teeth and bones.
৩) পেৰাথাইৰইড গ্ৰন্থিৰ কাৰ্যক্ষমতা অক্ষুণ্ণ ৰাখে। 3) Parathyroid maintains the functioning of the gland.
৪) বৃক্কৰ দ্বাৰা ফছফেট বহিষ্কাৰ কৰি লসিকা ৰসত ফছফেটৰ গাঢ়তা কমাই দিয়ে। 4) Reduces the thickness of phosphate in lymphatic juice by expeling phosphate by kidneys.
৫) অন্ত্ৰৰ পশ্চাৎঅংশৰ pH কমাই দিয়ে, ফলত কেলচিয়াম আৰু ফছফ'ৰাছ দেহত শোষিত হয়। ) Reduces the pH of the back of the intestine, resulting in calcium and phosphorus being absorbed in the body.
অভাৱজনিত ৰোগ Deficiency diseases :-১) শিশুবোৰৰ ৰিকেট(ricket) ৰোগ হয়। এই ৰোগত দেহৰ হাড়সমূহৰ গঠন বিকৃত হয়। 1) Children have rickety (ricket) disease. This disease distorts the structure of the bones of the body.
২) বয়স্কলোকৰ ক্ষেত্ৰত অস্থিবিকৃতি (osteomalcia) ৰোগ হয়। 2) Bone deformity (osteomalcia) disease occurs in the elderly.
৩) দাঁত আৰু হাড়ৰ গঠন ব্যাহত হয়। 3) The structure of teeth and bones is disrupted.
৪) কেলচিয়াম আৰু ফছফ'ৰাছৰ বিপাক ক্ৰিয়াত বাধা জন্মে। 4) The metabolism of calcium and phosphorus is hampered.
প্ৰয়োজনীয়তা Requirements :-শিশু,গৰ্ভৱতী আৰু স্তনদাত্ৰী স্ত্ৰীলোক আৰু পুৰুষৰ দৈনিক চাহিদা ৪০০I.U (এক একক হ'ল ০.০২৫ মাইক্ৰ'গ্ৰাম। The daily demand for children, pregnant and lactating women and men ৪০০I.U (a unit is 0.025 micrograms).ভিটামিন E Vitamin E :-এই ভিটামিন বন্ধ্যাত্ব প্ৰতিৰোধী(antisteritity) ভিটামিন বা ট'ক'ফেৰল(tocopherol) বুলি কোৱা হয়। This vitamin is called anti-infertility (antisteritity) vitamin or tocoferal (tocopherol).
ৰসায়ন Chemistry :-এই যৌগসমূহৰ ৰাসায়নিক নাম ট'ক'ফেৰল। ট'ক'ফেৰল দুটা আঙঠিযুক্ত জৈৱ যৌগ। ই চাৰি ধৰণৰ -α,β,৪,δ আৰু ট'ক'ফেৰাল। ইয়াৰ ৰাসায়নিক বিন্যাস হ'ল C29H50O2। The chemical name of these compounds is tocoferol. Tocoferol is two ringed biocompounds. It is four types -α, β,4,δ and tocopharal. Its chemical configuration is C29H50O2.
উৎস Source :-উদ্ভিদৰ পৰা উৎপন্ন হোৱা তেল (যেনে-ছয়াবিন তেল,গম তেল ইত্যাদি) কণী,মাংস,যকৃত,মাছ আদিত এই ভিটামিন থাকে। Plant oils (e.g. soybean oil, wheat oil, etc.) contain this vitamin in eggs, meat, liver, fish etc.
কাৰ্যসমূহ Functions :-১) এই ভিটামিনে পেশী,স্নায়ু নাইবা জননাংগীয় পাচক ৰসসমূহ নষ্ট নোহোৱাকৈ ৰাখে। 1) This vitamin keeps muscles, nerves or genital digestive juices undamaged.
২) শৰীৰৰ পেশীসমূহৰ স্বাভাৱিক বিকাশ নিয়ন্ত্ৰণ কৰে। 2) Regulates normal growth of body muscles.
৩) ভ্ৰূণৰ স্বাভাৱিক বৃদ্ধি নিয়ন্ত্ৰণ কৰে। 3) Regulates normal growth of the fetus.
৪) শুক্ৰাণুৰ বিকাশত সহায় কৰে। 4) Helps in the development of sperm.
অভাৱজনিত ৰোগ Deficiency diseases:- :-১) পেশীৰ শিথিলতাই দেখা দিয়ে। 1) Muscle relaxation occurs.
২) যকৃতৰ ক্ষয়ৰোগ(nacrosis) হয়। 2) Liver decay (nacrosis).
৩) মাতৃদেহত ভ্ৰূণৰ মৃত্যু আৰু গৰ্ভপাত হয়। 3) The death and abortion of the fetus occurs in the mother body.
৪) মতা প্ৰাণীৰ ক্ষেত্ৰত শুক্ৰাশয়ৰ গঠন টুটি যায় আৰু বন্ধ্যাত্বপ্ৰাপ্তি হোৱা দেখা যায়। 4) In male animals, the formation of sperm is broken and infertility is observed.
প্ৰয়োজনীয়তা Requirements :-পূৰ্ণবয়স্ক পুৰুষৰ ৩০ I.U.,স্ত্ৰীৰ ক্ষেত্ৰত ২৫ I.U.,গৰ্ভবতী মহিলাৰ ৩০ I.U.,(এক I.U.সমান ০.৬৭ মিলিগ্ৰাম)। 30 I.U., 25 I.U in females, 30 I.U., (one I.U.equal 0.67 mg) for females.
ভিটামিন K Vitamin K :-এই ভিটামিনক ৰক্তক্ষৰণ প্ৰতিৰোধী ভিটামিন বুলি কোৱা হয়। This vitamin is called anti-bleeding vitamin.
ৰসায়ন Chemistry :-ভিটামিন K যুক্ত যৌগবোৰক নেপথ'কুইন'ন (napthoquinone) বোলে। ভিটামিন K দুই ধৰণৰ - ভিটামিন K1 আৰু K2. Compounds containing vitamin K are called nepath'quinone (napthoquinone). There are two types of vitamin K - vitamin K1 and K2.
১) K1 ফাইল'কুইন'ন(phylloquinone)-সাধাৰণতে সেউজীয়া উদ্ভিদত পোৱা যায় আৰু
২) K2 ফাৰ্ন'কুইন'ন( K2-farnoquinone) - মাছত পোৱা যায়। ইয়াৰ ৰাসায়নিক বিন্যাস হ'ল C31H46O2। 1) K1 phylloquine (phylloquinone) is commonly found in green plants and
2) K2 farnoquine (K2-farnoquinone) - found in fish. Its chemical format is C31H46O2
উৎস Source :-সেউজীয়া উদ্ভিদ,যেনে-বন্ধাকবি,ছয়াবিন,শাক আদি আৰু মাছ,কণী,মাংস,গাখীৰত এই ভিটামিন থাকে। মানুহৰ অন্ত্ৰত বাস কৰা পৰজীৱী বেক্টেৰিয়াই ভিটামিন K সংশ্লেষণ কৰে।
Green plants, such as cabbage, soybeans, vegetables, etc., and fish, eggs, meat, milk contain this vitamin. Parasitic bacteria living in the human intestine synthesises vitamin K.
কাৰ্যসমূহ Functions:-১) এই ভিটামিনে প্ৰ'থ্ৰমবিন(prothrombin) সৃষ্টিত সহায় কৰি ৰক্ত তঞ্চত(blood coagulation) ক্ৰিয়াত অংশগ্ৰহণ কৰে। 1) This vitamin participates in blood clotting (blood coagulation) by helping in the creation of prothrmobin (prothrombin).
২) এই ভিটামিনে মাইট'কণ্ড্ৰিয়াত ঘটা অক্সিডেটিভ ফছফ'ৰিলেছন(oxydative phosphorylation) ক্ৰিয়াত অংশগ্ৰহণ কৰে। 2) This vitamin participates in the oxidative phosphoriasin (oxydative phosphorylation) activity caused by mitochondria.
৩) পিত্ত নি:সৰণত সহায় কৰে।3) Helps in bile saping
অভাৱজনিত ৰোগসমূহ Deficiency diseases :-১) এই ভিটামিনৰ অভাৱত তেজ গোট নামাৰে,ফলত ক্ষত স্থানৰ ৰক্তক্ষৰণ বন্ধ নহয়। ইয়াক হাইপ'প্ৰ'থ্ৰমবিনিমিয়া (hypoprothrombinemia) বোলে। 1) This vitamin deficiency causes blood clotting, preventing bleeding of the wound area. This is called hypoprothrmbinimia (hypoprothrombinemia).
২) জননাংগৰ কাৰ্য হ্ৰাস পাই বন্ধ্যাত্বপ্ৰপ্তি ঘটে।2) Infertility occurs by reducing genital function.
👉Requirements:- 👇দৈনিক চাহিদা ৫ মিলিগ্ৰাম।
পানীত দ্ৰৱণীয় ভিটামিন Daily demand is 5 mg.
Soluble vitamins in water.
ভিটামিন B কমপ্লেক্স itamin B Complex :-ভিটামিন B কমপ্লেক্স আঠটা B ভিটামিনৰ দ্বাৰা গঠিত:
B-1 (থিয়ামিন), B-2 (ৰাইবোফ্লেভিন), B-3 (নিয়াচিন), B-5 (পেণ্টোথেনিক এচিড), B-6 (পাইৰিডক্সিন), B-7 (বায়োটিন), B-9 (ফলিক এচিড), B-12 (কোবালামিন) Vitamin B complex consists of eight B vitamins:
B-1 (Thiamin), B-2 (Riboflavin), B-3 (Niacin), B-5 (Pentothenic Acid), B-6 (Pyridoxyne), B-7 (Biotin), B-9 (Folic Acid), B-12 (Cobamine).
উৎস:- ফল -মূল, আটা- ময়দা, ঢেকীত খুন্দা চাউল, বাদাম, শাক পাচলি, দাইল আদিত B ভিটামিন থাকে। Source:- Fruits - root, flour- flour, dheki-bumped rice, nuts, vegetables, pulses etc. contain B vitamins.অভাৱজনিত ৰোগঃ- B-1 ভিটামিনৰ অভাৱত বেৰি বেৰি নামে এক অসুখ হয়। বেৰি বেৰি ৰোগৰ প্ৰধান লক্ষণ হৈছে হাত ভৰি ফুলি যোৱা বা হাত ভৰিত বিষ হোৱা, বুকুৰ বিষ আৰু হৃদপিণ্ডৰ অসুখ হোৱা। Deficiency: - Lack of B-1 vitamin causes a disease called beri beri. The main symptoms of beri beri disease are swelling of limbs or pain in the limbs, chest pain and heart disease.এই ৰোগত স্নায়ু বিলাক ফুলি যায় আৰু সেইবাবে হাত ভৰি জিনজিনাই, হাত ভৰি লৰাব নোৱাৰা হয়। হৃদপিণ্ড দুৰ্বল হৈ পৰে আৰু আকাৰত ডাঙৰ হৈ। পেটৰ ভিতৰত পানী জমা হৈ পেটটো ডাঙৰ হৈ যায়। The disease causes the nerves to swell and therefore the limbs are unable to move. The heart becomes weak and grows larger in size. The stomach becomes enlarged by accumulation of water inside the stomach
